Eğlenerek Hareket Edelim Sağlıklı Beslenelim

Dengeli beslenme ve fiziksel aktivitenin önemi konusunda çocukların oyun yoluyla bilinçlendirilmesi hedefiyle yola çıkılan proje ile erken çocukluk dönemindeki çocuklara dengeli ve sağlıklı beslenme konusunda rehberlik etmek, doğru beslenmelerine ilişkin alışkanlıklar kazandırmak, eğlendirici aktiviteler düzenleyerek beslenmenin yanı sıra fiziksel hareketliliğin de sağlıklı bir yaşam için önemli olduğunu benimsetmek amaçlanmaktadır.

Okul öncesi eğitim, bireyin gelecek yaşamı için değişimin başladığı önemli bir süreçtir. Doğru etkinlikler planlanır, geliştirilir ve uygulanırsa bu değişiklikler bireylerin yaşamlarında mükemmel fırsatlar sağlar. Okul öncesi dönem çocukları için sağlıkla ilgili mesajlar ve bu mesajlarda yer alan alışkanlıkları kazanmada onlara model olabilecek yetişkinler önemlidir. Genellikle bu yaş grubunda öğretmenlerin çocuklara model olması ve olumlu bir çevrede bu davranışları geliştirmeleri önemlidir. Bu kapsamda öğretmenlerin çocuklara model olmaları ve beslenme konusunda sağlıklı besin seçimine özen göstermeleri, çocukların besinleri tatmaları konusunda cesaretlendirmeleri ve onlarla birlikte daha aktif bir yaşamı benimsemeleri önemlidir.

Okul öncesi dönem çocukları yaparak, yaşayarak yani deneyimleyerek öğrenirler. Bu nedenle sağlıklı besinlerle deneyimler yaşayıp, fiziksel aktivitelere katıldıklarında besleyici yiyeceklerin ve fiziksel aktivitenin nasıl eğlenceli olabileceğinin farkına varmaları temel alınarak 12 haftalık eğitim programı hazırlanmıştır.

Pınar Enstitüsü tarafından yürütülen "Eğlenerek Hareket Edelim Sağlıklı Beslenelim" projesiyle sağlıklı bireyler yetiştirilmesi ve beslenme bilincinin küçük yaşta kazandırılması amacıyla Millî Eğitim Bakanlığı Temel Eğitim Genel Müdürlüğü ile bir iş birliği protokolü imzalanmıştır.

Eğitim Materyalleri

Öğretmen El Kitabı: “Deniz’in Beslenme ve Hareket Günlüğü” isimli etkinlik kitabında yer alan 12 haftalık eğitim programı, sağlıklı beslenme ve hareket etkinlikleriyle bütünleşmiş haftada 1 uygulanacak şekilde geliştirilmiştir.

Beslenme Piramidi ve Besin Etiketleri: Dengeli ve sağlıklı beslenebilmek adına hangi besinin hangi besin grubunda yer aldığı, hangi besin grubundan ne kadar tüketilmesi gerektiğinin anlaşılması amacıyla tüm dünyada çeşitli biçimlerde kullanılan Beslenme Piramidi poster şeklinde tasarlanıp 1 dolu, 2 boş piramit olacak şekilde okullara verilmiştir.

Dengeli Beslenme Tabağı: Dünyada yaygın olarak kullanılan ve Sağlık Bakanlığı tarafından önerilen Beslenme Tabağı modeli, etkinliklerde kullanılması ve örnek teşkil etmesi amacıyla öğretmenlere dağıtılmıştır.

Posterler: Proje ile verilmek istenen 4 ana mesaj poster olarak basılmış ve okullarda çocukların en çok görecekle ri yerler e asılmak üzere öğretmenlere dağıtılmıştır.

Etkinlik Kitapçığı:

Çocuk merkezli aile yapısı göz önünde bulundurularak eğitim materyallerine yeni bir kitapçık eklenmiştir. Eğitimcinin Eğitimi etkinliklerinde her bir öğretmene bir set halinde dağıtılan eğitim materyallerine ek olarak (Öğretmen El Kitabı, Beslenme Piramidi ve Besin Etiketleri, Posterler, Beslenme Tabağı); Öğretmen El Kitabı’nda yer alan aktivitelere uygun şekilde çalışma sayfaları içeren bir etkinlik kitapçığı hazırlanmıştır. Öğretmenlere, ilgili etkinliklerden sonra söz konusu çalışma sayfalarının birer değerlendirme ya da pekiştirme aracı olması ve ilgili sayfanın çocuk sayısı kadar çoğaltılarak dağıtılması önerilmiştir. Etkinlik sonrası bu çalışma kâğıtlarının çocukların evlerine götürmelerine izin verilerek, ailelerin de çocukların öğrendikleri konular hakkında bilgi sahibi olmaları ve bilinçlenmesi sağlanmıştır.

Etkinlik kitapçığında; öz bakım ve hijyen gibi temel yaşam becerilerinin yanı sıra, çeşitli hayvanların hareketlerini taklit etme gibi fiziksel hareketliliğe yönelik etkinlikler ile her zaman ya da bazen ve özel günlerde tüketilmesi gereken besinler, beslenme piramidi, dengeli beslenme tabağı, sağlıklı atıştırmalıklar, kahvaltı öğününde tüketilmesi gereken besinler gibi kendi zevklerine göre çizip boyayabilecekleri, toplam 14 etkinlik içeren çalışma sayfaları yer almaktadır.

Eğitimcilerin Eğitimi

Okul Öncesi Dönem Çocuklarında Beslenme eğitimleri Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü Öğretim Üyesi Doç .Dr. Özge Küçükerdönmez ve Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlıklı Bilimleri Fakültesi Dr. Öğr. Üyesi Dilek Ongan tarafından gerçekleştirilmiştir.

Okul Öncesi Dönem Çocuklarında Beslenme başlıklı eğitimde; sağlığın tanımı, sağlığı etkileyen faktörler, yaşam döngüsünde beslenmenin önemi, yeterli ve dengeli beslenme, besin öğeleri ve görevleri, sağlıklı beslenme piramidi, dengeli beslenme tabağı gibi temel bilgilerin ardından okul öncesi dönem çocuklarına özgü yemek yeme davranışları konusuna geçilmiştir.

Büyüme ve gelişme hızının yüksek olduğu bu dönemde enerji ve besin öğesi gereksinimi de artmaktadır. Aynı zamanda bu dönemde çocukların kendi kendine beslenmelerinin arttığı, hastalıklara karşı olan duyarlılığın arttığı, bunun yanı sıra yetersiz ve dengesiz beslenmeye bağlı sağlık sorunların sık görüldüğü bir dönem olmaktadır. Okul öncesi dönemde beslenmede temel amaç; normal sağlıklı büyüme ve gelişmeyi sağlamak, hastalıklara karşı direnci artırmak, kemik gelişimi, bilişsel yetenek ve okul performansındaki artışı ve İleri yaşlarda görülen bazı hastalıkların önlenmesidir. Bu dönemde kazanılan beslenme alışkanlıkları, kalıcı olacağı ve yetişkinlik hayatını etkileyeceği için büyük önem taşımaktadır.

Eğitimde bu bilgilerin yanı sıra beslenme sıklığı ve miktarı ile ilgili detaylı örnekler ve açıklamalara yer verilmiştir. Okul öncesi dönem çocuklarında beslenme davranışları ve iştahsızlık konuları üstüne durulmuştur. Akran iletişiminin ve olumlu motivasyonun etkilerinden söz edilmiş, çeşitli besin sunumlarından örnekler verilmiştir. Enerji dengesinden bahsedilerek TBSA – 2010 (Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması) verilerine yer verilmiştir. Kahvaltının önemine değinilmiş; ana öğün ve ara öğünler örnek menülerle detaylandırılmıştır.  Temel ilkenin; büyüme ve gelişme özelliklerine uygun çeşit, miktar ve kıvamındaki besinleri seçmek kadar iyi beslenme alışkanlıkları kazandırmak olduğu vurgulanmıştır.

Eğitimcinin Eğitimi Etkinlikleri kapsamında “Okul Öncesi Dönem Çocuklarında Fiziksel Aktivite” konulu sunumu İstanbul Esenyurt Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Çocuk Gelişimi Bölümü Öğretim Üyesi Araş. Gör. Işıl Betül Kolaşınlı gerçekleştirmiştir. Fiziksel aktivitenin tanımı, spor ve egzersiz arasındaki fark, TBSA verilerine göre ülkemizdeki fiziksel aktivite durumu, fiziksel aktivitenin yararları, fiziksel aktivite etkinliklerinin nasıl seçileceği anlatılmıştır.

Sağlık Bakanlığı tarafından 3 – 4 yaş arası çocuklar önerilen; koşma, atlama, zıplama gibi serbest açık alan oyunları, yaşa uygun oyuncaklarla oynama, dans etme, bisiklete binme, topla oynana oyunlar, su içi ve kum aktiviteleri, grup aktiviteleri, aile ve diğer çocuklarla oyun olarak fiziksel aktivite örnekleri verilmiştir. Aynı şekilde 4 – 5 yaş arası çocuklar için; konsantrasyon ve denge oyunları, köşe kapmaca, sek-sek, saklambaç, mendil kapmaca, engeller arasından hedefe ilerleme, top oyunları, balon ile dans, hayvan taklitleri gibi biraz daha komplike etkinlikler önerildiği aktarılmıştır. Fotoğraf ve videolar yardımıyla sınıf içinde ve açık alanda yapılabilecek örnek uygulamalar görselleştirilmiştir.

Beslenme ve fiziksel aktivite konulu eğitimlerin ardından Proje Danışmanı ve Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi Temel Eğitim Bölümü Okul Öncesi Öğretmenliği Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Sibel Sönmez; projenin amacını, okul öncesi dönemde sağlıklı beslenme ve hareket kavramlarının önemini öğretmenlere anlatmıştır. Neden okul öncesi dönemde beslenme ve hareket eğitimi verilmesinin gerekliliğini, düzenli hareket ve oyunun çocuk gelişiminde teşkil ettiği yeri ve önemini,  okul öncesi dönem çocuklarına verilmesi gereken sağlık ve sağlıklı beslenme mesajları neler olması gerektiğini açıklamıştır. Ardından projenin içermekte olduğu 12 haftalık eğitim programı ve Öğretmen El Kitabında yer alan etkinlik planlarından örneklerin öğretmen katılımıyla interaktif bir şekilde uygulanması ile Eğitimcinin Eğitimi tamamlanmıştır.

Öğretmenler; bu eğitimin kendilerinde ve çocuklarda dengeli beslenme ve fiziksel aktivitenin gerekliliği konularında farkındalık oluşturduğu ve bilinç düzeyindeki artışın hayat kalitelerini yükselttiğini belirtmektedirler. Eğitim almış çocukların ailelerden olumlu geri bildirim alınmıştır.

Proje 2018 yılı itibariyle Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri ile ilişkilendirilmiştir.

“Açlığa Son” hedefinde belirlenmiş olan 2.2 numaralı alt hedef uyarınca proje ile “beş yaş altı çocukların her türlü yetersiz beslenme şekillerinin bitirilmesi” hedeflenmektedir. Proje malnütrisyondan obeziteye kadar her türlü beslenme sorununun önüne geçilmesi amaçlanarak hayata geçirilmiştir.

“Sağlıklı Bireyler” hedefinde 3.d maddesinde belirtilmekte olan “ulusal ve küresel sağlık risklerine karşı erken uyarı, riski azaltma ve risk yönetimi kapasitelerinin güçlendirilmesi” kapsamında beslenme ve fiziksel aktivite yetersizliğine dayalı sağlık sorunlarının; çocuklukta edinilecek sağlıklı yaşam alışkanlıkları ile önlenmesi hedeflenmektedir.

“Nitelikli Eğitim” hedefi çerçevesinde belirlenmiş olan 4.2 alt hedefi kapsamında “tüm kız ve erkek çocuklarının, ilköğretime hazır hale getirilmesi için, nitelikli erken çocukluk gelişimi bakım ve hizmetleri ile okul öncesi eğitimine erişiminin sağlanması” projenin temel amaçlarından biridir. Aynı zamanda, proje kapsamında öğretmenlere verilmekte olan beslenme ve fiziksel hareketlilik eğitimleri ile 4.c alt hedefinde belirlenmiş olan “nitelikli öğretmen arzının önemli miktarda artırılması” hedeflenmektedir.

Projenin genel mesajı; sağlıklı toplumların sağlıklı çocuklarla mümkün olduğudur. Sağlıklı toplumların mimarı olacak çocuklara, öğretmenlere, ailelere ve topluma karşı sorumluluk bilinci ve çağdaş eğitime katkı amacıyla yürütülmektedir.